Liszt Franz, Ferenc, *22 X 1811 Raiding (Doborján) k. Sopron, †31 VII 1886 Bayreuth, węgierski kompozytor, pianista, dyrygent i pedagog. Niemieccy biografowie przypisują rodowi Lisztowi pochodzenie austriacko-bawarskie; nazwisko należy do węgierskich nazwisk szlacheckich, sam Liszt uważał się za Węgra. Jego ojciec Adam Liszt był urzędnikiem w dobrach ks. Miklósa Esterházy’ego w Eisenstadt oraz utalentowanym muzykiem-amatorem. Grał na fortepianie i wiolonczeli w dworskiej orkiestrze pod kierunkiem Haydna. Matka Anna Laager była z pochodzenia Austriaczką. 6-letni Liszt zaczął ujawniać zainteresowanie grą ojca, muzykę cygańską i religijną. Mając 7 lat, rozpoczął naukę gry na fortepianie pod kierunkiem ojca. Jako 9-letni chłopiec wystąpił po raz pierwszy na koncertach publicznych w Sopron oraz w Pozsony (obecnie Bratysława) w pałacu ks. Esterházy’ego. Zafascynowana talentem młodego Liszta grupa węgierskich arystokratów wsparła finansowo jego dalszą edukację muzyczną.

W 1821 rodzina przeniosła się do Wiednia, gdzie Liszt rozpoczął studia muzyczne u C. Czernego (fortepian) i A. Salieriego (kompozycja). 1 XII 1822 debiutował z wielkim sukcesem w Wiedniu. Był przyjmowany w salonach arystokracji węgierskiej i austriackiej. Jesienią 1823 Liszt wyjechał z rodziną do Paryża, dając po drodze koncerty w Monachium, Augsburgu, Stuttgarcie i Strasburgu. W Paryżu Cherubini odmówił Lisztowi jako cudzoziemcowi przyjęcia do konserwatorium. Liszt podjął zatem studia kompozytorskie u F. Paera, a następnie u A. Reichy. Równocześnie dawał recitale w paryskich salonach, zachwycając swą grą i sztuką improwizacji.

W 1834 nawiązał bliższą znajomość z George Sand oraz poznał ks. Marię d’Agoult, która stała się wielką miłością jego życia. Księżna rozwijała zainteresowania pisarskie Liszta, opracowywała wiele pism i publikacji kompozytora. W tym samym czasie powstały pierwsze kompozycje fortepianowe objawiające dojrzały, romantyczny styl Liszta: Harmonies poétiques et religieuses oraz cykl Apparitions.

W III 1840 przez Wiedeń i Pragę udał się do Drezna i Lipska, gdzie poznał osobiście Schumanna, z którym wcześniej już korespondował. W IV grał w Paryżu, tu spotkał się po raz pierwszy z Wagnerem, ponadto koncertował w Anglii (1840–41) i w Niemczech (1841–42), w IV 1842 — po raz pierwszy w Petersburgu. W tymże roku został mianowany członkiem Preussische Akademie der Künste i otrzymał tytuł doktora nauk muzycznych uniwersytetu w Królewcu. Podczas wizyty Liszta w Weimarze w X 1842 powierzono mu funkcję kapelmistrza wielkoksiążęcego, ale dopiero po 6 latach kompozytor osiedlił się tu na stałe. W latach 1843–48 Liszt odbywał liczne, triumfalne podróże koncertowe, m.in. do Rosji (Petersburg), Francji, Hiszpanii, Portugalii, Szwajcarii, Węgier, Rumunii i ponownie Rosji. Równocześnie występował jako dyrygent w Weimarze i innych miastach niemieckich. Dwukrotnie na trasach jego podróży znalazły się miasta polskie: w III 1843 koncertował w Poznaniu, miastach śląskich i Krakowie, w IV dał 4 recitale w Warszawie, a w 1848 – w drodze z Ukrainy do Weimaru – przejeżdżał przez Lwów, Kraków i Racibórz.

W I 1886 wyruszył z Rzymu w swą ostatnią podróż; odwiedził Florencję i Wenecję, dał kilka lekcji w Budapeszcie, stąd 12 III wyruszył do Wiednia, koncertował w Liège i Paryżu, w IV przebywał w Londynie, gdzie trzykrotnie wykonano jego Legendę o św. Elżbiecie, tamże został przyjęty przez królową Wiktorię. Powracając przez Antwerpię do Paryża, nabawił się przeziębienia. W V odwiedził po raz ostatni Weimar, w VI – coraz słabszy – skonsultował się z lekarzem w Halle, który stwierdził puchlinę wodną. W VII przybył do Bayreuth, gdzie uczestniczył w uroczystości zaślubin swej wnuczki Danieli von Bülow. 23 VII 1886 oglądał przedstawienie Parsifala, a 25 VII – Tristana i Izoldy, 6 dni później umarł na zapalenie płuc. Liszt został pochowany na cmentarzu w Bayreuth, niedaleko willi i miejsca spoczynku Wagnera.

Liszt był jedną z najwybitniejszych postaci muzycznego romantyzmu. Jego działalność kompozytorska obejmuje okres od narodzin tego stylu aż po jego późne stadium, obrazuje przemiany w języku muzycznym na przestrzeni ponad pół wieku. W twórczości fortepianowej rozwinął niebywale fakturę i technikę pianistyczną, antycypując zarówno styl impresjonistyczny (Debussy, Ravel), jak i ekspresjonizm (Skriabin), a także późnoromantyczny, wirtuozowski koncert fortepianowy (Czajkowski, Rachmaninow). W twórczości orkiestrowej, reprezentującej nurt romantyczny muzyki programowej, skrystalizował i rozwinął gatunek poematu symfonicznego, kontynuując zarazem Berliozowską ideę symfonii programowej. Jako pianista o fantastycznej technice i hipnotycznym oddziaływaniu na publiczność, Liszt upowszechnił nowy styl romantycznej wirtuozerii, zaznajamiał szerokie kręgi publiczności z dziełami najwybitniejszych kompozytorów XIX w. Jako dyrygent, dyrektor muzycznego dworu weimarskiego, stał się duchowym ojcem szkoły nowoniemieckiej.

Według świadectw Mendelssohna i Hillera Liszt fantastycznie szybko czytał nuty i z łatwością opanowywał tekst muzyczny. Obejmował ręką swobodnie interwał decymy. W odróżnieniu od wcześniejszych wirtuozów opracował nową technikę gry wykorzystującą naturalny ciężar aparatu manualnego, z luźnymi ramionami i wysoką pozycją rąk i palców. Osiągnął na fortepianie śmiałe, nieznane dotąd orkiestrowe efekty brzmieniowe, ogromną siłę, dynamizm i blask dźwięku. Łączył te cechy z precyzją palcową i poetycką interpretacją.

Był również aktywnym propagatorem kultury polskiej, zaprzyjaźnionym m.in. z Fryderykiem Chopinem, Adamem Mickiewiczem, Juliuszem Słowackim, Julianem Ursynem Niemcewiczem, Henrykiem Wieniawskim, Juliuszem Kossakiem, Janem Ruckgaberem; uczył także Carla Tausiga, Juliusza Zarębskiego i Józefa Wieniawskiego. Język polski miał poznać na tyle dobrze, że miał możliwość czytać poezje Mickiewicza i Słowackiego w oryginale.
Był również sponsorem i organizatorem zbiórek na cele dobroczynne, a pod koniec kariery praktycznie wszystkie wpływy z koncertów przeznaczał na cele charytatywne

.